This article is also available in Polish.

The most common disputes concern claims for payment of a specific sum based on various legal titles (e.g., payment of invoices or compensation for damages). Although this is the most popular category of disputes, it is not the only type of claim that can be brought to a Polish court. Beside claims for payment (or for handing over of an item), Polish courts examine two other general types of claims:

• for creation or change of a legal situation between the parties (the issued judgment creates a new contract, e.g., modifies the provisions of the existing contract or replaces a declaration of intent); 

• for determination of the legal situation between the parties (the judgment confirms that a specific legal situation exists, e.g., an effective termination of the contract between the parties took place and, therefore, the contract cannot be performed in the future).
  
  

A claim for creation or change of the legal situation between the parties can be filed in court, e.g., in the situations described in the article What should you do if you cannot perform the contract?. Moreover, creation or change of the legal situation can be claimed if the other party, being obliged to enter into a specified contract, refuses to conclude it. The obligation to conclude a contract may be based on:

• rarely, provisions of statutory law (e.g. the obligation to establish an easement for real estate without suitable access to a public road), or

• mostly, contractual provisions such as a right of repurchase or even separate contract - so-called preliminary contracts. 

A preliminary contract is a special type of contract under Polish law. It is a contract in which the parties commit to executing a specified contract in the future. At the same time, the parties lay down the key provisions of the final contract and the procedure for its conclusion. If the preliminary contract meets the form requirements on which the validity of the final contract depends and the other party refuses to conclude the final contract, it is possible to file a claim for the creation of the final contract and conclude the contract by obtaining a final and binding court judgment.   

A claim for determination of the of the legal situation between the parties can be filled e.g., when the party has an interest in determining the binding effect of a contract. It can be the case where one of the parties believes that he/she has effectively waived the effects of a contract due to an error, while the other party does not share this opinion and still finds the contract to be effective. Moreover, a necessary condition to file an effective claim for the determination of a legal situation is that the party should not be entitled to any other far-reaching claims (e.g., a claim for payment under a disputed contract).
 
Regardless of the type of claims, it is hard to predict how long the court proceedings to obtain a judgment will take. Waiting time depends mostly on the complexity of the dispute, the court’s caseload and the judge's approach to the case. As a guide, estimates can be based on the statistics published by the Polish Ministry of Justice. According to these statistics, in the first quarter of 2022, the average duration of first-instance commercial proceedings was approximately 20 months (according to these statistics: it took an average of 20,056 months to hear a commercial case at first instance in district courts and 20,533 months in regional courts). The average duration of the “fast-track” commercial proceedings was around 5-5.5 months (according to statistics: 5.581 months for cases in district courts and 5.174 months for cases before regional courts).

Interestingly, the statistics show that, despite the fact that commercial proceedings were supposed to be fast-tracked (generally arguments and evidence should be laid out by the party in its first pleading), commercial proceedings are significantly longer than ordinary civil proceedings. In the case of ordinary civil proceedings, first-instance cases before district courts took an average of 10.750 months (compared to the aforementioned 20.056 months) and cases before regional courts took 16.819 months (compared to the aforementioned 20.533 months)).

Such a significant difference in the duration of proceedings shows that commercial proceedings are much more complicated than other civil cases. Given the special rules for specifying claims and presenting evidence and the complicated nature of commercial cases, it is advisable to seek legal advice from the very beginning of a commercial dispute. An experienced lawyer can help you prepare a comprehensive litigation strategy for the entire proceedings and indicate legally relevant circumstances. 

Czego mogę żądać przed sądem i ile będę czekał na wyrok?

Spory sądowe najczęściej dotyczą żądania zapłaty określonej kwoty pieniężnej z różnego rodzaju tytułów (np. zapłaty faktur, odszkodowania). Choć jest to najpowszechniejsza kategoria sporów, nie jest to jedynego rodzaju żądanie jakie można przedstawić polskiemu sądowi. Oprócz żądania zasądzenia świadczenia (kwoty pieniężnej lub rzeczy), w zależności od okoliczności faktycznych od polskiego sądu można żądać również: 

• ukształtowania relacji prawnej między stronami (wydany wyrok tworzy lub zmienia istniejącą między stronami sytuację prawną np. zmienia treść umowy lub zastępuje oświadczenie woli); lub

• ustalenia stanu prawnego istniejącego między stronami (wyrok stwierdza np. że między stronami doszło do skutecznego rozwiązania umowy i tym samym nie można w przyszłości żądać wykonania umowy).
  
  

Z żądaniem ukształtowania relacji prawnej między stronami można wystąpić do sądu między innymi w przypadkach, o których szczegółowo pisaliśmy w artykule Co zrobić, gdy nie mogę wykonać zawartej umowy?. Oprócz tego, żądać ukształtowania można, gdy druga strona, będąc zobowiązana do zawarcia umowy o określonej treści, nie chce jej zawrzeć. Zobowiązanie do zawarcia umowy może wynikać z różnych źródeł. Są to:

• rzadziej - przepisy ustawy (np. obowiązek ustanowienia służebności dla nieruchomości nieposiadającej dostępu do drogi publicznej), jak i
• w przeważającym zakresie - postanowienia umowne takie jak np. prawo odkupu czy też szczególnego rodzaju umowa – tzw. umowa przedwstępna. 

Umowa przedwstępna jest szczególnym rodzajem umowy przewidzianym w polskim prawie. Jest to umowa, w której strony zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy w przyszłości, określając równocześnie istotne postanowienia tej przyszłej umowy oraz kwestie związane z procesem jej zawarcia. Jeżeli umowa przedwstępna została zawarta w tej samej formie, w której powinna zostać zawarta umowa przyrzeczona, a druga strona odmawia zawarcia umowy przyrzeczonej, możliwe jest skorzystanie z powództwa o ukształtowanie i „przymusowe stworzenie” przyrzeczonej umowy poprzez wyrok sądu.

Z żądaniem ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa można wystąpić, gdy w naszym interesie jest wiążące ustalenie, czy dana umowa obowiązuje strony czy też nie. Może to być przykładowo sytuacja, gdy jedna ze stron uważa, że skutecznie uchyliła się od skutków czynności prawnej ze względu na błąd, a druga opinii tej nie podziela i uważa umowę za nadal wiążącą. Dodatkowym wymogiem możliwości wystąpienia z takim żądaniem jest to, aby nie było możliwe wystąpienie z innym dalej idącym żądaniem (np. zapłaty ze spornej umowy).

Ocena, ile będzie trwało postępowanie zmierzające do otrzymania wyroku, jest niestety w przypadku każdego z ww. żądań bardzo trudna. Zależy to przede wszystkim od stopnia skomplikowania sporu, obłożenia danego sądu oraz sposobu prowadzenia sprawy przez sędziego. Pewne orientacyjne szacunki można budować na podstawie statystyk publikowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Wynika z nich, że średni czas trwania postępowań sądowych w I instancji w pierwszym kwartale 2022 r. w przypadku postępowań gospodarczych wynosił około 20 miesięcy (zgodnie z tymi statystkami rozstrzygnięcie sprawy gospodarczej w pierwszej instancji zajmuje średnio 20,056 miesięcy przed sądem okręgowym oraz 20,533 miesięcy przed sądem rejonowym). Ten sam wskaźnik w ww. okresie w przypadku „przyspieszonych” postępowań gospodarczych (tj. spraw rozpoznawanych w postępowaniach nakazowych i upominawczych) wyniósł około 5-5,5 miesiąca (zgodnie z tymi statystykami: 5,581 miesiąca w przypadku spraw przed sądami okręgowymi oraz 5,174 miesiąca w przypadku spraw przed sądami rejonowymi).

Co ciekawe ze wspomnianych statystyk wynika, że pomimo tego, że postępowanie gospodarcze miało być postępowaniem szybkim (służy temu wprowadzony przez ustawodawcę obowiązek wskazania wszystkich twierdzeń i dowodów odpowiednio w pozwie i odpowiedzi na pozew), to postępowania gospodarcze trwają wyraźnie dłużej niż zwykłe postępowania cywilne. W przypadku zwykłych postępowań cywilny, sprawy I w Instancji przed sądami okręgowymi zajmowały średnio 10,750 miesięcy (w porównaniu do wyżej wskazanych 20,056 miesięcy), a sprawy przed sądami rejonowymi 16,819 miesięcy (w porównaniu do wyżej wskazanych 20,533 miesięcy). 

Tak znaczna różnica w czasie trwania postępowania świadczy o znacznie większym skomplikowaniu spraw gospodarczych względem innych spraw cywilnych. Biorąc pod uwagę szczególne zasady dotyczące wskazywania twierdzeń i dowodów oraz skomplikowany charakter tych spraw, dobrze jest od samego początku sporu gospodarczego działać za pośrednictwem profesjonalnego pełnomocnika. Pomoże on Państwu przygotować kompleksową strategię prowadzenia sporu na czas całego postępowania oraz wskaże na istotne z perspektywy prawa okoliczności.