This article is also available in Polish.

In analysing various types of contracts, we have observed a tendency for contracting parties to transpose contractual terms taken from foreign legal systems. One of the most common practices is a duplication of model terms based on common law systems or the use of concepts specific to the legal environment of countries where common law is practiced. However, if the contract is concluded under Polish law, the regulations of the Polish Civil Code and other statutory law should also be taken into consideration when determining the scope of contractual obligations and rights.

In the Polish legal system, the Polish Civil Code (and other statutory law) regulates many of the most commonly used contracts in business relations. This means that the rights and obligations of the contracting parties are governed not only by the contractual terms but also by Polish statutory law. The regulations of the Polish Civil Code (although sometimes not perfect) have been drafted in such a way as to make the division of rights and obligations of the parties to a contract as sharp as possible, even if the parties have not agreed detailed terms and conditions in the contract. Statutory law regulations not only define the basic rights and obligations of the parties to a particular type of contract but also govern "technical" issues (e.g. the place of performance, the possibility of performance by another person, the assumption of risk of accidental loss of property, etc.) and any remedies that may be exercised by a contracting party in the event of non-performance or improper performance of the contract.

When drafting a contract, parties should take into consideration that the regulations of the Polish Civil Code (and other relevant statutory law) have a varying degree of adaptability - some of them may be freely modified by the contractual terms, some of them may be modified only in a way that favours the party named by the legislator, and, most importantly, there is a set of regulations that cannot be modified by contractual terms to any extent. These three groups of regulations are:

• regulations that the parties may change in the contract (so-called 'dispositive regulations”). These apply by operation of law if the parties have not regulated the matter otherwise in the contract. With that in mind, parties sometimes draw up very short contracts containing only the necessary elements of the contract (e.g. the price and the goods sold). The relevant regulation of the statutory law simply applies in place of the "missing" contract terms concerning contract completion. Most of the  Polish Civil Code regulations governing contractual relations are of a dispositive nature.
• regulations that guarantee a specified minimum level of protection (usually for the theoretically weaker contracting party, in order to balance the relative strength of the parties) and which may only be modified by the parties in favour to the protected party. These regulations are called semi dispositive. Because of the purpose they are designed to serve, such regulations mainly apply to contracts with a 'weaker' economic party - in particular consumers or employees. An example of such a regulation is Article 826 § 4 of the Polish Civil Code. It provides for a minimum level of insurance coverage related to the costs of measures taken to protect the insured object and to prevent or reduce the extent of the damage. If these measures were specially designed, even if they proved ineffective, the insurer is obliged to reimburse the costs incurred up to the sum insured. However, the insurance contract may actually provide more advantageous terms for the insured (e.g. reimbursement of the costs of all measures taken, not necessarily only specially designed measures).
•  regulations that cannot be modified by contractual terms to any extent (so-called imperative regulations). Contractual terms contrary to imperative regulations do not bind the contracting parties. Moreover, if a contractual provision contrary to an imperative regulation is so important to the parties that the contract would not have been performed by the parties without it, the entire contract is null and void. For example, the norms of the Polish Civil Code concerning the statutory limitation periods are of an imperative nature. Thus, a contractual clause concerning the reduction or extension of the limitation period will have no effect. The fact that there is such a thing as imperative regulations is of particular importance when attempting to transpose terms taken from foreign model contracts into contracts concluded under Polish law.

The application of the Polish Civil Code regulations may give rise to a number of situations that the parties have not anticipated. These may affect practically all stages of contract performance. Obviously, such situations increase the risk of disputes between the parties. Some of the unintended consequences which are not obvious to the parties and which may result from the application of the regulations of the Polish Civil Code include:

• the contractor demanding payment of remuneration when the parties have not included a remuneration clause in the contract;
• the extension of a lease agreement for an indefinite period of time after the period specified in the contract or in the termination notice has passed if the lessee continues to use the asset or property with the consent of the lessor;
• the debtor making payment in the Polish currency even though the contract stipulated payment in a foreign currency;
• the creditor having to accept payment from a party other than the debtor;
• the debtor demanding a receipt of payment from the creditor. If the creditor refuses to give a receipt, the debtor may withhold payment or deposit it with the court;
• the party withholding earlier performance if the mutual performance by the other party is uncertain.

If you want to be prepared for any unexpected rights or obligations arising from the application of Polish statutory law, TaylorWessing will be happy to advise you. 

Gdzie jako strona umowy mogę poszukiwać treści swoich praw i obowiązków?

Analizując różnego rodzaju umowy, obserwujemy tendencję do przenikania się postanowień umownych zaczerpniętych z różnych systemów prawnych. Przejawia się ona m.in. w kopiowaniu wzorców umów zaczerpniętych z systemów common law lub też używania pojęć specyficznych dla tego systemu. Jeżeli jednak do zawieranej umowy znajduje zastosowanie prawo polskie, przy ustaleniu zakresu obowiązków i uprawnień umownych, należy również uwzględnić przepisy polskiego kodeksu cywilnego i innych ustaw.

Jeśli chodzi o polski system prawny, to w kodeksie cywilnym (oraz szeregu mniejszych ustaw) uregulowana została większość najczęściej stosowanych w obrocie gospodarczym umów. Oznacza to, że prawa i obowiązki stron są regulowane nie tylko przez postanowienia umowne, ale i przez obowiązujące w Polsce przepisy prawa. Postanowienia kodeksu cywilnego, choć niekiedy nieidealne, zostały przy tym przygotowane tak, aby rozkład praw i obowiązków stron umowy był możliwie precyzyjny, nawet jeśli w umowie strony nie zawarły wyczerpujących regulacji. Przepisy prawa oprócz tego, że określają podstawowe prawa i obowiązki stron konkretnego typu umowy, to regulują także kwestie „techniczne” (np. miejsce spełnienia świadczenia, możliwość wykonania zobowiązania przez inną osobę, obciążenie ryzykiem utraty rzeczy itp.), jak i środki zaradcze, które może podjąć strona umowy w przypadku niewykonywania lub niewłaściwego wykonania umowy.

Przygotowując projekt umowy, należy mieć na uwadze, że normy kodeksu cywilnego (i innych właściwych aktów prawa) mogą mieć różny charakter – niektóre z nich mogą być swobodnie zmieniane postanowieniami umowy, niektóre mogą być modyfikowane jedynie w sposób korzystniejszy dla wybranej przez ustawodawcę strony, oraz, co szczególnie istotne, niektóre nie mogą być modyfikowane postanowieniami umownymi w żadnym zakresie. Te trzy grupy norm przedstawiają się więc następująco:

• normy, które strony mogą zmienić w umowie (tzw. normy dyspozytywne). Znajdą one zastosowanie w przypadku, gdy strony nie uregulowały odmiennie danej kwestii w umowie. To właśnie z uwagi na te normy stronom czasami zdarza się tworzyć bardzo krótkie umowy, zawierające jedynie elementy niezbędne do zawarcia umowy (np. wskazanie ceny i towaru). W takim przypadku w miejsce „brakujących” postanowień dotyczących procesu wykonania umowy, zastosowanie znajdują odpowiednie przepisy ustawy. Większość norm dotyczących umów w kodeksie cywilnym ma właśnie charakter dyspozytywny.
• normy, które gwarantują pewien minimalny poziom ochrony (najczęściej dla teoretycznie słabszej strony umowy, w celu zapewnienia równowagi kontraktowej), a strony mogą je zmodyfikować w umowie jedynie w sposób korzystniejszy dla chronionej strony. Normy te nazywane są semidyspozytywnymi. Ze względu na cel tych norm, należą do nich przede wszystkim normy regulujące umowy ze „słabszymi” uczestnikami obrotu gospodarczego, w szczególności konsumentami albo pracownikami. Przykładem takiej regulacji jest przykładowo art. 826 § 4 k.c. Przewiduje on minimalny poziom ochrony ubezpieczeniowej związany z kosztami środków zastosowanych w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów. Jeżeli środki te były celowe, chociażby okazały się bezskuteczne, ubezpieczyciel zobowiązany jest do zwrócenia kosztów wynikłych z zastosowania tych środków w granicach sumy ubezpieczenia. Umowa ubezpieczenia może przewidywać jednak warunki korzystniejsze dla osoby uprawnionej (np. zwrot kosztów wszystkich podjętych środków, niekoniecznie celowych).
•  normy, które nie mogą być modyfikowane postanowieniami umownymi w żadnym zakresie (tzw. normy imperatywne). Postanowienia umowne sprzeczne z normami imperatywnymi nie wiążą stron. Dodatkowo, jeżeli postanowienie umowne sprzeczne z normą imperatywną jest dla stron tak istotne, że bez niego strony nie zawarłyby umowy, nieważna jest cała umowa. Imperatywny charakter mają przykładowo normy polskiego kodeksu cywilnego dotyczące przedawnienia roszczeń. Tym samym umowne postanowienie umowne dotyczące skrócenia lub wydłużenia terminu przedawnienia nie będzie wywierało żadnych skutków. Fakt, że istnieją przepisy imperatywne ma szczególne znaczenie przy próbach przenoszenia postanowień zaczerpniętych z zagranicznych wzorców umownych do umów zawieranych pod polskim prawem.

Zastosowanie przepisów kodeksu cywilnego może wiązać się tym samym z wieloma niespodziewanymi dla stron sytuacjami. Mogą one dotyczyć praktycznie wszystkich etapów wykonania umowy. Oczywiście sytuacje takie zwiększają ryzyko powstania sporu między stronami umowy. Wybranymi przykładami nieoczywistych dla stron zdarzeń, które mogą wynikać z zastosowania przepisów polskiego kodeksu cywilnego są:

• możliwość żądania zapłaty wynagrodzenia przez zleceniobiorcę, w przypadku gdy strony nie zawarły w umowie postanowień dotyczących odpłatności;
• przedłużenie umowy najmu na czas nieoznaczony, jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzeczy za zgodą wynajmującego;
• możliwość spełnienia świadczenia pieniężnego przez dłużnika także w walucie polskiej;
• niemożliwość odmowy przyjęcia wymagalnej kwoty pieniężnej przez wierzyciela, nawet jeżeli nie pochodzi ona od dłużnika;
• możliwość żądania przez dłużnika spełniającego świadczenie pokwitowania pod rygorem wstrzymania się ze spełnieniem świadczenia albo złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego;
• możliwość wstrzymania się ze spełnieniem wcześniejszego świadczenia wzajemnego, jeżeli spełnienie późniejszego świadczenia drugiej strony jest wątpliwe ze względu na jej stan majątkowy.

Jeżeli chcą Państwo być przygotowani na ewentualne dodatkowe uprawnienia lub obowiązki wynikające z zastosowania przepisów polskiego prawa do Państwa umowy, eksperci z kancelarii TaylorWessing pozostają do Państwa dyspozycji.